28.07.2008 tarih ve 341 sayılı ''Bakım Hizmetleri Stratejisi ve Eylem Planı Taslağı'' konulu yazınız Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzman Hekimleri Derneği tarafından incelenerek görüşlerimiz aşağıda sunulmuştur.
A-Gönderilen Bakım Hizmetleri Eylem Planı Çizelgesi Hakkında :
1-Bu çizelgelerde “öncelik” başlığı altında birinci sütunda tanımlanan '' faaliyetler'' ile ilgili olarak dördüncü sütunda tanımlanan ''ilgili kurum ve kuruluşlar” gözden geçirildiğinde Sağlık Bakanlığı’nın bakım hizmetleri ile ilgili “eğitim, rehberlik ve danışmanlık” hizmetleri de dahil olmak üzere her bölümde yer alması gerektiği düşünükmektedir.
2-Bu plan çerçevesinde “ilgili kurum ve kuruluşlar” başlığı altında yer alan bölümlerde “sivil toplum kuruluşları-STK” çok genel olarak geçmekte olup özürlülük ile ilgili olarak mutlaka katılması gereken kurumların baştan belirlenmesi uygundur. Örneğin Türk Tabipleri Birliği gibi.
3-Bakım Hizmetleri Eylem Planı çizelgesinde “bakıma muhtaçlığın tespiti ve bakımevlerine yönlendirme kriterlerinin belirlenmesine yönelik olarak model oluşturmak” üzere ayrı bir başlık oluşturulmalıdır. Bakıma muhtaçlığa neden olabilecek durumların ortaya konması ile ilgili yapılacak toplantılara Türkiye İstatistik Kurumu ve Devlet Planlama Teşkilatının katılımının da sağlanması uygundur
B-Mevzuat ve Ödemeler hakkında :
Bilimsel olarak özürlünün ihtiyacı olan Eğitim-Rehabilitasyon–Bakım hizmetlerinin özürlünün yaşamı boyunca sürekli ve eş zamanlı olarak sürdürülmesi gerekmektedir.Ancak Türkiye de özürlünün yukarıda sayılan ihtiyaçlarını karşılayan MEB,SB ve SHÇEK ve koordinatör olarak kurumunuz bu ihtiyaçları bir bütün olarak karşılayamamakta ve her kurum özürlünün yukarıda sayılan ihtiyaçlarına yönelik kendi yetkileri doğrultusunda mevzuat çıkarmaktadır.Bu mevzuatlarda her kurum kendi yetki alanına girmeyen konuları ve personeli de tanımlamakta bu durum özürlü hizmetleri açısından mağduriyete,karmaşaya ve hukuksal problemlere yol açmaktadır .Bir örnek vermek gerekirse Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından "BAKIMA MUHTAÇ ÖZÜRLÜLERİN TESBİTİ VE BAKIM HİZMETİ ESASLARININ BELİRLENMESİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK" yayımlanmıştır, bunun dışında Temmuz 2008 'de Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü' nün www.shcek.gov.tradresindeki web sitesinde Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü Özürlülerin Bakımı, Rehabilitasyonu ve Aile Danışmanlığı Hizmetlerine Dair bir yönetmelik taslağı yayımlanmıştır.Yayımlanan taslak bakım hizmetlerini düzenlemesi bakımından Sağlık Bakanlığı tarafından 10.03.2005 günü yürürlüğe konulan Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik ile aynı alanda düzenleme yapmaktadır.
MEB'nin yayımladığı Özel Eğitim Merkezleri yönetmeliğinde ise özürlünün eğitimini verecek merkezlerin asgari standartlarının tanımlanması yanında Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon işlemleri ve bu hizmeti verecek sağlık personeli tanımlanmıştır. Bu tanımlar ayrıca 3153 sayılı kanuna bağlı olarak Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılan kamu ve özel sektördeki fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinde de yapılmaktadır. SGK ise MEB'e göre ruhsat almış Özel Eğitim Merkezlerin 'de eğitim ve rehabilitasyon hizmeti alan özürlü başına aylık bir ödeme yaparken Sağlık Bakanlığından ruhsat almış merkezlerdeki hizmetlere ise SUT' a göre günlük paket programdan ödeme yapmaktadır. Bu durum kamu açısından hukuksal ve mali problemlere ve özürlü açısından bilimsel kayıplara yol açmaktadır. Mevzuat ve ödemeler konusu daha geniş olarak ele alınmalıdır.
C-Bakım Hizmetleri Eylem Planı İzleme ve Değerlendirme Kurulu Hakkında
Bilimsel olarak Rehabilitasyon ekibi her biri farklı eğitim alan çok çeşitli meslek elemanlarından oluşmaktadır.
Bunlar:
-Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Hekimi
-Rehabilitasyon hemşiresi
-Fizyoterapist ,FTR teknikeri / teknisyeni
-İş-uğraşı terapisti
-Ruhsal sağlık ekibi (psikiyatrist, klinik psikolog ve psikolog)
-Sosyal hizmet uzmanı
-Ortez-protez teknikeri
-Konuşma terapisti
-Çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı
-Özel eğitim uzmanı
-Beslenme ve diyetetik uzmanı
-Meslek danışmanı
-Rehabilitasyon mühendisi
Avrupa Birliği daimi konseyi altında daimi olarak yer alan bir kuruluş olan ve Avrupa Birliğine üye ülkelerin oluşturduğu Union of European Medical Society ( Avrupa Tıp Uzmanları Birliği) Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon(FTR) uzman hekimlik alanının görev, yetki ve sorumluluklarını aşağıdaki şekilde tanımlamıştır.
"Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon fiziksel ve bilişsel fonksiyonların, aktivitelerin (davranışlar dahil olmak üzere) ve katılımın (hayat kalitesi dahil olmak üzere) iyileştirilmesi ile ilgilenen; ayrıca kişisel ve çevresel faktörlerin değiştirilmesi ile de uğraşan bağımsız bir tıp uzmanlığı dalıdır. Bu nedenle tüm yaş gruplarında özürlülüğe yol açan tıbbi durumların ve bunlara bağlı olarak oluşan morbiditenin önlenmesi, teşhisi, tedavisi ve rehabilitasyonundan sorumludur.
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzman hekimleri kas-iskelet sistemi problemleri, nörolojik hastalıklar, ampütasyonlar, pelvik organ fonksiyon bozuklukları, kardiyopulmoner yetmezlik, kronik ağrı ve kansere bağlı özürlülük gibi akut ve kronik problemlere bütünsel olarak yaklaşırlar.Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzman hekimlerinin akut bakım ünitelerinden toplumsal kurumlara kadar değişen farklı faaliyet alanları vardır. Spesifik tanı yöntemlerini kullanarak farmakolojik, fiziksel, teknik, eğitsel ve iş-uğraşı alanında girişimlerde bulunurlar. Kapsamlı eğitimlerinden dolayı en iyi sonucun alınması için pek çok profesyonelden oluşan bir ekibin aktivitelerinden sorumludurlar"
Bakım Hizmetleri Eylem Planı Taslağı'nı oluşturan çalışma grubu incelendiğinde Avrupa Tıp Uzmanları Birliği tanımına göre Özürlülüğün önlenmesi, ve özürlülüğe yol açan tıbbi durumların teşhisi, tedavisi ve rehabilitasyonundan sorumlu hekimler olan FTR uzman Hekimlerinin bu çalışma grubunda yer almaması ortaya çıkarılan eylem planı taslağının bilimsel değeri açısından uygun olmamıştır.
Hem rehabilitasyon hem bakım hizmeti veren ülkemiz nadir kuruluşlarından TSK bakım ve rehabilitasyon merkezinden , Üniversitelerimiz ve SB. 'na bağlı olarak yıllardır rehabilitasyon hizmeti veren Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon hastanelerimizden FTR Uzman Hekimi hocalarımızın izleme ve değerlendirme kuruluna dahil edilmesi taslak planın bilimsel değerini ve pratik uygulanabilirliğini arttıracaktır.
D-Özürlü hizmeti veren personel hakkında:
Özürlünün Eğitim-Rehabilitasyon–Bakım hizmetlerin de, yaşam kalitesinin artırılmasında rehabilitasyon ekibinin tanımlanmış bütün elemanları yeterli sayıda yetiştirilmelidir. Ancak Türkiye de bu meslek elemanlarının bazılarının eğitim programları mevcut değildir, bazıları son derece yetersiz sayıdadır.
Halihazırda Rehabilitasyon hemşiresi yetiştiren bir program mevcut değildir. Klinik psikolog son derece azdır –gelişmiş ülkelerde insan sağlığı ile ilgili ruhsal girişim hizmetlerinde klinik psikologlar yetkilidir.
Psikolog , Sosyal Hizmet uzmanı , Çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı , Özel eğitim uzmanı, Beslenme ve diyetetik uzmanı Türkiye de hem yeterli sayıda değildir hem de bakım - rehabilitasyon ve eğitim hizmetlerinde gelişmiş ülkelerde özürlü başına düşmesi gereken oranlarda istihdam edilmemektedirler.
Örneğin şu anda Sağlık Bakanlığına bağlı Rehabilitasyon merkezlerinde psikolog Sosyal Hizmet uzmanı , Çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı , Özel eğitim uzmanı, Beslenme ve diyetetik uzmanı Genel Hastanelerdeki genel hasta ihtiyaçları için uygun olan sayılar düşünülerek istihdam edilmekte özürlü ihtiyacına yönelik gelişmiş ülkelerde kullanılan sayısal tanımlamalar hiç dikkate alınmamaktadır.
Ortez-protez uzmanlığı eğitimi Türkiye de mevcut değildir. İş-uğraşı terapisti teknikeri programı sadece bir üniversitemizde mevcuttur. İş-Uğraşı terapisti eğitimi ise Türkiye de mevcut değildir. Konuşma terapisti - Meslek danışmanı-Rehabilitasyon mühendisi eğitimi Türkiye de mevcut değildir.
Plan taslağında Bakıcı Personel eğitimi dışında Özürlünün Eğitim-Rehabilitasyon ve Bakım hizmetinde olması gerekli diğer meslek elemanların eğitimi ve sayılarının arttırılması için bir öneri konulmamıştır.