Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Tababet Uzmanlık Tüzüğü'nün 5.maddesinde tanımlanan ana ve yan dalların gösterildiği ekli çizelgede 20.sırada yer alan bağımsız bir uzmanlık dalıdır. Bu çizelgeye göre Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon alanında hizmet sunabilmek için 6 yıllık tıp fakültesi eğitiminden sonra  5 yıllık bir uzmanlık eğitimi gerekmektedir.   Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzmanlık eğitimi için Avrupa Birliği tarafından verilen direktif "UEMS Charter on Training, EC Directive 93/16/EEC, 5 April 1993" tür.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon hizmetleri bir ekip çalışması ile sunulmaktadır. Bu ekip aşağıdaki elemanlardan oluşmaktadır.

-Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Hekimi

-Rehabilitasyon hemşiresi

-Fizyoterapist,FTR teknikeri / teknisyeni

-İş-uğraşı terapisti

-Ruhsal sağlık ekibi (psikiyatrist, klinik psikolog ve psikolog)

-Sosyal hizmet uzmanı

-Ortez-protez teknisyeni

-Konuşma terapisti

-Çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı

-Konsültan hekimler(Rehabilitasyon alanına göre 

Bilindiği üzere Biyoloji Ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi[1] biyoloji ve tıp alanında gittikçe artan bir hızla ortaya çıkan gelişmeleri gözeterek toplumun tüm üyelerinin tıbbi bakımdan hak ve sorumluluklarını belirlemek amacıyla düzenlenmiştir. Sözleşmenin 4. maddesi Mesleki Standartlar başlığı adı altında; "Araştırma dahil, sağlık alanında herhangi bir müdahalenin, ilgili meslekî yükümlülükler ve standartlara uygun olarak yapılması gerekir" düzenlemesini içererek tıbbi girişimlerin belirlenmiş mesleki standartlara uygun yapılmasını zorunlu kılmıştır.

Bu nedenle bireylere fiziksel tıp ve rehabilitasyon alanında yapılan müdahalelerin de  idareyi  hukuken bağlayan mesleki standartlar ve mesleki yükümlülüklere uygun olması gerekmektedir.

İç hukukumuzda yer alan 1219 Sayılı Yasa, Tıpta Uzmanlık Tüzüğü, 3153 sayılı Yasa ve 9326 numaralı Tüzük ile Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde yer alan hükümler dışında bu alandaki mesleki yükümlülükleri ve standartların belirlendiği Uluslar arası düzenlemeler de önem taşımaktadır. 

Avrupa Birliği tarafından bütün ülkelerde eğitim içerikleri ve mesleki yükümlük ve standartları ortak olarak belirlenmiş ve bu nedenle otomatik tanıma listesi içersinde yer alan yedi adet meslek bulunmaktadır. Bu meslekler; hekimlik, diş hekimliği, veteriner hekimlik, hemşirelik, ebelik, eczacılık ve mimarlık meslekleridir (Recognition of Professional Qualifications - CPME 2002/ 108). Nitekim 2005 yılında bu alandaki 15 adet direktif tek bir direktif haline getirilerek kabul edilmiştir. Avrupa Birliğinin daimi bir konseyi olan Union of European Medical Society (ATUB – UEMS: Avrupa Tıp Uzmanları Birliği) tarafından FTR uzman hekimliğinin görev yetki ve sorumlulukları  tanımlanmıştır. (Ek 1)Bunun dışında  UEMS tarafından , Avrupa Birliğine üye tüm ülkelerde mesleki standartları ve yükümlülükleri ortak tanımlanmış bir meslek olan hekimlikte her branşın görev ve yetkileri ile çalışma koşullarını tanımlayan bir yazılı bir kitap oluşturulması istenmiştir. Bu kapsamda FTR branşının Avrupa Birliğine üye ülkelerde görev ve yetkileri ile çalışma koşullarını düzenleyen "White Book"( Eylul 2006) adlı kitap yayımlanmıştır. Bu kitapta Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzman Hekiminin görev, yetki ve sorumlulukları ve uzmanlık eğitimi tanımlanmıştır. Bu tanımlama aynı zamanda sözleşmede belirtilen mesleki standartların içeriğinin FTR alanında nasıl doldurulduğunu da göstermektedir.

Kitapta, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzman hekimlerinin kas-iskelet sistemi problemleri, nörolojik hastalıklar, ampütasyonlar, pelvik organ fonksiyon bozuklukları, kardiyopulmoner yetmezlik, kronik ağrı ve kansere bağlı özürlülük gibi akut ve kronik problemlere bütünsel olarak yaklaştıkları, akut bakım ünitelerinden toplumsal kurumlara kadar değişen farklı faaliyet alanları olduğu, kapsamlı eğitimlerinden dolayı en iyi sonucun alınması için pek çok profesyonelden oluşan bir ekibin aktivitelerinden sorumlu oldukları, fiziksel tıp ve rehabilitasyon alanında tanı ve tedavi sorumluluğunun Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzman Hekimi ait olduğu,  düzenli ekip toplantılarında ekibin diğer üyelerinin tavsiye ve önerilerini de  göz önüne alarak hastası ile profesyonel düzeyde olan ilişkisini de gözeterek tedaviyi veya uygulama yolunu değiştirebileceği tüm durumlarda son karar ve sorumluluğun medikal  bakımdan sorumlu ve bu konuda uzman FTR hekimine ait olduğu belirtilerek rehabilitasyon ekibindeki hekim dışı personelin, çalışmalarında fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzman hekimine bağlı olduğu ve bağımsız çalışamayacakları ifade edilmiştir. 

Sonuç olarak PubMed'de (http://www.isprm.org/publications/WhiteBook.pdf) ulaşılabilecek "White Book" adlı kitap FTR alanına ilişkin mesleki standartları ve eğitimi  belirlemiştir. Tıp biliminin geldiği düzeyin bir yansıması olarak belirlenen mesleki standartların uygulanması bireyin temel hak ve özgürlüklerinin korunması açısından zorunludur. FTR alanının uzmanlık yetkilerini hekim olmayan fizyoterapistlere verecek herhangi bir yeni düzenleme 5013 Sayılı Kanuna ve taraf olduğumuz uluslar arası sözleşmelere aykırıdır.

Türkiye Fizyoterapistler Derneği kendilerine ait yeni bir düzenleme yapılmasını istemekte ve   Avrupa'nın kimi ülkelerinden görüşler sunarak fizyoterapistlerin tek başlarına tedavi düzenleyebileceklerini veya diğer branşlardan uzman hekimlerle çalışabileceklerini belirtmektedirler. Avrupa Birliği'ne üye ülkelerde fizyoterapist, iş-uğraşı terapisti, konuşma terapisti, ortez-protez uzmanı... vs. gibi fiziksel tıp ve rehabilitasyon entegre ekibinde yer alan meslek gruplarının görev, yetki ve sorumlulukları ve eğitimlerine ilişkin ortak ve üzerinde uzlaşma sağlanmış bir durum olmadığı gibi bu konuda ortak hukuksal bir metin de bulunmamaktadır. Yani bu meslekler otomatik tanıma listesinde yer almamaktadır. Bu profesyoneller, Avrupa Birliği'ne üye ülkelerde paramedikal personel (Tabip dışı sağlık personeli) olarak ifade edilmektedirler ve serbest dolaşım hakları bulunmamaktadır. Avrupa Konseyi, tüm üye ülkelere kendi iç şartlarına göre bu mesleklerle ilgili düzenlemeler yaparak paramedikal personeli çalıştırmasını önermiştir. Sonuç olarak Avrupa Birliği üye ülkelerinde bu meslek grupları hakkında değişik çalışma koşulları mevcuttur.  Ülkemizde de bu kişilerin çalışma koşulları aşağıda değindiğimiz Yasa ve Tüzük ve Yönetmelik metinlerinde yer almaktadır. 

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon branşı uygulamalarını hukuksal olarak tanımlayan ilgili kanunlar ve maddeleri aşağıda sunulmuştur.

3153 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun'un:

1 inci maddesinde; "Her türlü elektrik aletleri ile tedavi yapmak için müessese açma Sağlık Bakanlığı'nın iznine bağlıdır." denilmektedir.

2 inci maddesinde; "Birinci maddede adı geçen müesseseler yalnız ihtisas vesikası almış tabipler tarafından açılabilir" denilmektedir.

6 ınci maddesinde; "..... Her nevi elektrik aletleri ile tedavi ancak müessese mesul mütehassısı tarafından veya nezareti altında yapılır ve her tedavi seansının bitmesinden sonra her hasta için ayrı olarak tutulacak bir müşahade varakasına, yapılan tedavinin nevi ve devam müddeti ve cereyanın kuvveti veya şekli ve tedavi yapılan nahiyenin genişliği ve sair tafsilat kaydedilerek mütehassıs tarafından imza edilir. Bu müşahade kağıtları en az üç sene muhafaza edilir" denilmektedir.

4/9326 sayılı Fizyoterapi Ve Bunlara Benzer Müesseseler Hakkında Nizamname'nin 6 ıncı maddesinde: "Fizik Tedavi müesseseleri bu sahada ihtisas yapmış etıbba (tıp mensubu) tarafından açılabilir" denilmektedir.

   Ayrıca  bu konuda Danıştay 10. Dairesinin çok sayıda verilmiş  kararlarında (karar no: 2005/1516, 2006/3656, 2006/5487,2007/5876) "Anılan mevzuat uyarınca hastayı muayene etme,
   tedavisini bizzat veya nezaretinde yaptırma yetkisinin doktorlara tanımış olması nedeniyle,
Fizik tedavi ve Rehabilitasyon hizmetlerinde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzman Hekiminin bulunması zorunluluk arz etmektedir."
 " Tıp alanındaki uygulamaların bilimsel olarak o dalda gerekli ve yeterli eğitimi almayı gerektirdiği , dolayısıyla her uzman hekim yalnızca kendi uzmanlık alanında uygulama yapma yetkisindedir"
denilmiştir.    

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon alanında kullanılan tüm  cihazlar (faradi, galvani, diadinami, tens, enterferans, kısa dalga ve mikrodalga diatermi, manyetik alan, ultrason, ultraviyole, infraruj, lazer, FES, v.b.) Avrupa Birliği ICNIRP standartlarına göre mesleki maruziyet ve genel halk maruziyeti için belirlenmiş frekans ve güç yoğunluğu limitleri içinde yer alan ve noniyonizan radyasyon yayan aletlerdir. Avrupa Birliği üye ülkeleri tarafından uyulması gerekli standartlar olarak kabul edilmişlerdir. Bu nedenle, fizik tedavi ve rehabilitasyon cihazlarının kullanıldığı alanlar ve kullanıcılar; hasta, uygulayıcı ve çevre sağlığı açısından özel şartlar taşımak ve yukarıda sayılan ilgili mevzuata göre ruhsatlandırılmak zorundadır. Eğitimini almadıkları için  Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzman hekimi dışında diğer tıp branşlarının veya hekim olmayan paramedikal personellerin bu cihazları hasta tedavisinde reçeteleme yetkileri bulunmamaktadır.  

Sonuç olarak;
FTR hizmetleri; ulusal ve uluslar arası mevzuat, Avrupa Tıp Uzmanları Birliği kararları ve çağdaş bilimsel bilgiler gereğince FTR Uzman hekiminin doğrudan veya konsültasyon sonrası lüzum görmesi ile hastalara reçete edilen hizmetlerdir.

Fizyoterapistler Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ekibinin bir üyesi olup, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzman hekimi tarafından 3153 sayılı kanunun 6.maddesine göre reçetelenen tedavileri yine FTR uzman hekimi nezaretinde hastalara uygulayan elemanlardır. Bilimsel olarak  Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon hizmetleri bir çok meslekten oluşan geniş bir ekip çalışması ile sunulmaktadır. Bir birim Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ücreti bu ekibin birlikte çalışarak yaptıkları uygulamaların toplamına verilmektedir.

Hekim olmadıkları için fizyoterapistlerin  tanı koyma, fizik tedavi reçetesi oluşturma ve bağımsız fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulama yetkileri yoktur. Ayrıca FTR alanının da herhangi bir eğitim ve yeterliliğe sahip olmadıklarından diğer branşlardan uzman hekimlerin fizik tedavi ve rehabilitasyon programı oluşturma ;FTR alanının girişimlerini yapma veya nezaretinde uygulattırma yetkileri yoktur.

[1]İnsan Hakları Ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun 09.12.2003 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak